Rola gospodarki stawowej – gościliśmy na konferencji rybackiej w Ustce

Jak ważna jest gospodarka karpiowa dla zachowania populacji rzadkich i zagrożonych gatunków ptaków wodno-błotnych? Na to pytanie próbowaliśmy odpowiedzieć podczas konferencji „Gospodarka stawowa w warunkach globalnych zmian klimatu”, która odbyła się w dniach 16-18 listopada 2022 r. w Ustce.

Idealny przykład pokazujący, jak ważna jest tradycyjna gospodarka karpiowa na stawach w ochronie siedlisk ptaków, to projekt LIFE.VISTULA.PL.

Dlaczego stawy są tak atrakcyjne dla ptaków?

Polska użytkuje największe powierzchnie ziemnych stawów karpiowych w Unii Europejskiej, a grunty pod stawami stanowią około 1/3 powierzchni zajmowanej przez jeziora w naszym kraju. Stawy hodowlane, obok zbiorników zaporowych, są najważniejszymi siedliskami słodkowodnymi dla ptaków w południowej Polsce. A ze stawami związanych jest ponad 140 gatunków ptaków, co stanowi około 30% wszystkich gatunków stwierdzonych w kraju.

Stawy są z reguły zróżnicowane pod względem głębokości, powierzchni, stopnia zarośnięcia szuwarami czy liczby i typów wysp, co czyni je niezwykle atrakcyjnymi dla ptaków. Zmienne są także terminy ich napełniania wodą i opróżniania. Uprawianie i nawożenie stawów, niespotykane w naturze zagęszczenia ryb i ich intensywne dokarmianie zapewniają korzystne warunki życia ptaków wodno-błotnych.

To na stawach rybnych w południowej Polsce notuje się jedne z najwyższych zagęszczeń wszystkich gatunków kaczek. Zbiorniki te są obecnie kluczowymi w kraju lęgowiskami głowienki, podgorzałki i czernicy.

Najważniejsze wnioski płynące z realizacji LIFE.VISTULA.PL

Dotychczasowa współpraca z zarządcami stawów karpiowych w projekcie LIFE.VISTULA.PL oraz obserwacja ptaków korzystających ze stawów prowadzi do wniosków:

1. Gospodarka rybacka na stawach karpiowych jest kluczowa w utrzymaniu siedlisk kilkudziesięciu rzadkich i zagrożonych gatunków ptaków i powinna zostać uznana za jeden z najważniejszych elementów w systemie ochrony ptaków wodno-błotnych w południowej Polsce.

2. Całkowite zaniechanie gospodarki rybackiej, w ciągu kilku lat doprowadziłoby do zaniku populacji większości gatunków ptaków w obszarach Natura 2000.

3. Przy obecnym systemie zarządzania stawami w obszarach chronionych, istotne jest pogodzenie interesów na linii: ludzie – ryby – ptaki.

4. Nie jest możliwe całkowite podporządkowywanie gospodarki rybackiej celom ochrony ptaków – przedmiotów ochrony w obszarach Natura 2000. Dla ptaków istotne jest zachowanie zróżnicowania stawów pod względem głębokości, powierzchni, stopnia zarośnięcia szuwarami czy liczby i typów wysp.

5. Tradycyjny chów karpia w stawach jest wybitnie przyjazny środowisku naturalnemu bez konieczności wprowadzania dodatkowych ograniczeń – jeśli jest prowadzony w sposób ekstensywny.

6. Intensyfikacja gospodarki rybackiej oraz zmiana użytkowania stawów w komercyjne łowiska powoduje uszczuplenie siedlisk ptaków i zwiększa antropopresję.

7. Długofalowe zachowanie siedlisk ptaków na stawach rybackich możliwe jest jedynie przy zapewnieniu ekonomicznej samowystarczalności gospodarstw.

8. Rozdrobnienie własności stawów niekorzystnie oddziałuje na strukturę siedlisk ptaków całych kompleksów stawowych.

9. Konieczna jest edukacja społeczeństwa w zakresie roli stawów hodowlanych w środowisku przyrodniczym i krajobrazie.

Współorganizatorami konferencji było Towarzystwo Promocji Ryb „Pan Karp” i Stowarzyszenie Rozwoju Rynku Rybnego. W trakcie debaty poruszono wiele istotnych kwestii dotyczących roli stawów rybnych w gospodarce wodnej Polski, w tym retencji wody i przeciwdziałaniu jej niedoborom.